Slapeloosheid

Van alle slaapstoornissen komt slapeloosheid - insomnie - het meeste voor. Moeite met inslapen, lang wakker blijven, te vroeg wakker worden en niet meer kunnen inslapen zijn symptomen van slapeloosheid. Bij de meeste mensen zijn de klachten kortdurend en soms gerelateerd aan tijdelijke stress. Wanneer de klachten zich drie of meer nachten per week voordoen en langer dan drie maanden aanhouden, spreken we van chronische slapeloosheid. Slapeloosheid kan leiden tot problemen met het functioneren overdag, zoals vermoeidheid, neerslachtigheid, hoofdpijn of spierspanning.

Ademhalingsgerelateerde slaapstoornissen

Bij ademhalingsgerelateerde slaapstoornissen is de ademhaling tijdens de slaap verstoord. Eén van de meest voorkomende stoornissen is Obstructief Slaap Apneu (OSA). Symptomen van OSA tijdens de slaap kunnen zijn: snurken, ademstops, vaak plassen, slecht doorslapen. Vaak gehoorde klachten van OSA overdag zijn: overmatige slaperigheid, prikkelbaarheid, en verminderde concentratie.

Een minder vaak voorkomende vorm van slaap apneu is Centraal Slaap Apneu (CSA). Bij CSA wordt de ademhaling onregelmatig aangestuurd vanuit de hersenen. Er ontstaan korte pauzes in de ademhaling die uw bedpartner kan opmerken. Soms worden de pauzes afgewisseld met perioden van diepe ademteugen. Snurken staat meestal minder op de voorgrond. CSA kan gepaard gaan met klachten ’s nachts zoals ademstops, oppervlakkig slapen, veel plassen. Overdag kan sprake zijn van niet verkwikt wakker worden, vermoeidheid of slaperig zijn.

Hypersomnie

De belangrijkste klacht van hypersomnie is overmatige slaperigheid overdag, ondanks een slaap en slaap-waakritme die normaal lijken. De mate van slaperigheid kan variëren van mild (bijvoorbeeld vermoeidheid na het eten) tot zwaar (zoals in slaap vallen in gezelschap of automatisch gedrag vertonen tijdens een slaapaanval zonder een bewuste herinnering aan dat gedrag over te houden).

Een voorbeeld van een ernstige en complexe hypersomnie is narcolepsie. Hierbij komen plotselinge, onweerstaanbare slaapaanvallen voor. Die slaapaanvallen kunnen te maken hebben met spanning maar dat hoeft niet. Vaak hebben narcolepsie-patiënten ook kataplexie. Dat zijn aanvallen van plotselinge spierverslappingen. Als ze zich bij emoties - zoals lachen, huilen of woede - opwinden, verliezen mensen met kataplexie de controle over hun spieren en vallen neer. Tijdens zo'n aanval kan de patiënt niet spreken, maar het bewustzijn blijft helder en de ademhaling gaat door.

Circadiane ritmeslaapstoornissen

De biologische klok is van grote invloed op ons dag- en nachtritme en is een voorbeeld van een circadiaan ritme. Een circadiaan ritme duurt ongeveer één dag (circa = rond, dies = dag). Als de biologische klok ontregeld raakt, kan een circadiane ritmeslaapstoornis ontstaan. Er is dan bijvoorbeeld sprake van slapeloosheid wanneer je wilt slapen, of juist van ernstige slaperigheid wanneer je wakker wilt zijn.

Voorbeelden van een circadiane ritmeslaapstoornis is het vertraagde slaapfasesyndroom (Delayed Sleep Phase Syndrome; DSPS) en het vervroegde slaapfasesyndroom (Advanced Sleep Phase Syndrome; ASPS). Mensen met DSPS vallen extreem laat in slaap; mensen met ASPS willen juist erg vroeg gaan slapen en zijn ook weer erg vroeg wakker.

Parasomniën

Parasomnieën zijn slaapstoornissen waarbij mensen tijdens de slaap afwijkend gedrag vertonen of overmatige bewegingen maken. Voorbeelden hiervan zijn slaapwandelen, nachtelijke angstaanvallen, REM-slaapgedragsstoornis en perioden van slaapdronkenschap. Het gedrag of de bewegingen lijken doelgericht, maar worden onbewust (automatisch) uitgevoerd. Hierdoor is het niet mogelijk om het gedrag bewust te controleren.

Slaapgerelateerde bewegingsstoornissen

Slaapgerelateerde bewegingsstoornissen vallen veelal onder de parasomnieën. Het betreft vooral eenvoudige bewegingen tijdens de slaap, zoals wiegende, ritmische of knarsende bewegingen. Een voorbeeld van een slaapgerelateerde bewegingsstoornis is het rusteloze benensyndroom (RLS). Hierbij worden (onbeheersbare) beenbewegingen uitgevoerd om een onaangenaam gevoel in de benen te verlichten.